The Great Gatsby, geregisseerd door de Australiër Baz Luhrmann en met Leonardo DiCaprio en Carey Mulligan in de hoofdrollen, opent deze week het filmfestival van Cannes. Kan de flamboyante, eigenzinnige regisseur het literaire meesterwerk zo verfilmen dat hij zijn eigen fans én die van Fitzgerald tevreden houdt?

Arme Jay. Al sinds de dag waarop F. Scott Fitzgerald’s roman ‘The Great Gatsby’ (1925) uitkwam, staat hoofdpersoon Jay Gatsby symbool voor het faillissement van de American Dream en het hardnekkige geloof in de maakbaarheid van ons bestaan. Maar Gatsby, voor eeuwig verliefd op (en geobsedeerd door) Daisy, de vrouw die hem in zijn jonge jaren verliet voor een ander, staat misschien nog wel meer symbool voor de naïeve romanticus. Gatsby verkoopt zijn ziel en zaligheid bij zijn pogingen het hart van Daisy terug te winnen en zo verder te kunnen gaan waar ze ooit gebleven waren.

‘The Great Gatsby’ wordt vaak ‘the quintessential American novel genoemd: Gatsby’s droom, en de grotere American Dream die eraan ten grondslag ligt, worden door Fitzgerald in de context van de menselijke ziel geplaatst. Maar het boek is minstens zo geliefd vanwege de verfijnde proza en poëtische beeldspraak waarmee Fitzgerald de thematiek, het verhaal en de personages rondom Gatsby vormgeeft. Fitzgerald beschrijft op diezelfde verfijnde wijze ook de opkomst van de jetset in de jaren twintig: personages als Tom Buchanan worden door de auteur ingezet om de oppervlakkigheid en banaliteit bloot te leggen die deze nieuwe elite zo kenmerkten. Hun egocentrisme en harteloosheid staan in schril contrast met de gecompliceerde, fijngevoelige Gatsby.

Elke poging van een regisseur om een iconische roman als ‘The Great Gatsby’ te verfilmen is bewonderenswaardig. Wil Baz Luhrmann echter recht doen aan de ambitie van Fitzgerald, zal zijn regie eenzelfde indruk op de kijker moeten hebben als de proza van Fitzgerald op de lezer. Geen eenvoudige opgave en impressies van Luhrmanns film tonen een over-the-top, videoclipachtige productie waarin Luhrmann de extravagantie van de jaren twintig eerder lijkt te verheerlijken dan de aanschouwer, zoals Fitzgerald beoogde, de grote leegte erachter te laten voelen. De glitter en glamour van de jaren twintig, indrukwekkend weergegeven via flitsende montage, is ook in de trailers de grote attractie en zou eventuele diepere thematiek al snel onder doen sneeuwen.

De vraag is of Luhrmann de verfijndheid van Fitzgeralds vertelling niet ziet of er simpelweg voor kiest deze niet te zien. Een gelaagd boek als ‘The Great Gatsby’ leent zich immers voor meerdere interpretaties. Luhrmanns lijkt zijn publiek te willen vermaken met een meeslepend liefdesverhaal tegen de achtergrond van een oogverblindend New York. Hierin zal hij zeker slagen: de extravagante feesten van Gatsby, hier het decor van de jaren twintig en tot in detail beschreven door Fitzgerald, moet onder de regie van de flamboyante Luhrmann ongetwijfeld een lust voor het oog. En vergeet niet: met eenzelfde benadering was Luhrmann eerder al succesvol met Romeo + Juliet (1996), Moulin Rouge (2001) en Australia (2008). Van Romeo + Juliet maakte Luhrmann eveneens een spektakelstuk: hij ontweek de poëtische benadering van Shakespeare, maar wist het beroemde liefdesverhaal wel degelijk fraai te vertellen. En het is begrijpelijk dat een regisseur dergelijke keuzes maakt: een blockbuster kan immers moeilijk alles tegelijk zijn.

Met dat in het achterhoofd lijkt er voor filmstudio Warner Bros. en Luhrmann weinig fout te kunnen gaan. Met een productie gedragen door internationale supersterren als Leonardo DiCaprio (Jay Gatsby), Jay-Z (soundtrack) en de Indiase filmgod Amitabh Bachchan (bijrol) moet The Great Gatsby de kassa’s doen rinkelen van Amerika tot Azië. Leonardo DiCaprio en Carey Mulligan (Daisy) zijn bekwame acteurs die tussen het visueel spektakel van Luhrmann de hoofdpersonages een ziel kunnen geven en een Oscartje voor production-design hier en één voor costume-design daar zijn ook niet geheel ondenkbaar. Missie geslaagd.

De puristen onder de liefhebbers van Fitzgerald zullen even moeten slikken, als zij hun 3D-bril aangereikt krijgen en hiphop-beats uit de bioscoopzaal horen komen. Fitzgerald zelf zou Luhrmann als regisseur mogelijk een volledig gebrek aan diepgang verwijten. En Luhrmann? Die zou op zijn beurt Fitzgerald zelf citeren en roepen: “Whenever you feel like criticizing anyone, just remember that all the people in this world haven’t had the advantages that you’ve had”.

Published in 2013 for Cineville Magazine.